Dieta antynowotworowa - czy istnieje?

Nowotwór powstaje na skutek niepohamowanego i niekontrolowanego rozrostu naszych własnych, zdrowych komórek. Zmienione komórki mają zupełnie inny metabolizm niż komórki "normalne" i o wiele większe zapotrzebowanie na energię. Zdrowa komórka pozyskuje "pożywienie" na drodze oddychania tlenowego, czyli, krótko mówiąc, procesu utleniania glukozy do dwutlenku węgla. Jest to łańcuch reakcji, w wyniku którego zostaje uwolniona energia w postaci ATP. Zmutowane, nowotworowe komórki idą jednak na skróty i zamiast przeprowadzania szeregu reakcji, wykorzystują glukozę do procesu fermentacji, który to ogólnie jest procesem mniej wydajnym energetycznie, ale komórki nowotworowe pozyskują z niego tyle samo energii, co te zdrowe z oddychania tlenowego. Jest to spowodowane tym, że glikoliza (proces rozpadu glukozy, pierwszy etap oddychania tlenowego) jest 124 razy bardziej intensywna wśród komórek nowotworowych, a proces ten nasila się podczas wzrostu stężenia wolnej glukozy we krwi. Nowotworowe komórki nie dosyć, że wydajniej wykorzystują glukozę to dodatkowo sprawniej ją pobierają. W efekcie tego zmienione komórki są w stanie lepiej się rozrastać i mnożyć, podczas gdy zdrowe komórki pozostają niedożywione. Nowotwór się powiększa i może po czasie zajmować inne tkanki, podczas gdy nasze zdrowe komórki nie mają siły się dzielić i dochodzi do procesu kacheksji, czyli do wyniszczenia organizmu, a przy braku leczenia lub czasem nawet i diagnozy, może dojść do zgonu. 

Podczas gdy nowotwory łagodne, czyli te, które nie są tak silnie zmienione, wyleczyć jest stosunkowo łatwo i nie zagrażają one tak silnie życiu, tak już złośliwe zmiany to na terenie Polski wśród mężczyzn około 20% wszystkich zgonów, a w grupie kobiet 10%. Liczba zachorowań i zgonów z powodu chorób nowotworowych stale wzrasta, szczególnie w krajach o typowo "zachodnim stylu życia". 

Dlaczego się tak dzieje i jak temu zaradzić?

30% wszystkich nowotworów do nowotwory dietozależne. Warto zatem zwrócić uwagę na nasz talerz oraz styl życia. Liczne badania wskazują na powiązanie nieodpowiedniej diety, braku aktywności fizycznej oraz otyłości z nowotworami piersi, macicy, trzustki, jelita grubego, nerek, przełyku, żołądka, tarczycy i innych. Zatem jakie czynniki działają ochronnie, a jakie nam szkodzą?

Aktywność fizyczna

American Cancer Society podkreśla wagę codziennego ruchu w profilaktyce nowotworów o ludzi z każdej grupy wiekowej. Półgodzinny, codzienny wysiłek o średniej intensywności (spacer, bieganie, gry zespołowe, pływanie itp.) zmniejsza ryzyko zachorowania nie tylko na nowotwór, ale również działa korzystnie na układ krążenia, pomaga utrzymać odpowiednią masę ciała, kontrolować glikemię (pamiętajcie cukrzycy!) oraz korzystnie wpływa na kościec i wzmacnia tkankę mięśniową. 

Masa ciała

Otyłość i nadwaga są uznawane z czynniki ryzyka wielu chorób, w tym nowotworowych. Istotne zatem jest utrzymanie jej na odpowiednim poziomie. Wiele badań wskazuje, że osoby z BMI powyżej 25(kg/m2) częściej chorują na choroby nowotworowe, a u osób z już zdiagnozowanym nowotworem, zbyt wysoka masa ciała jest czynnikiem obniżającym rokowanie, czyli zmniejszającym szansę na wyleczenie. Warto zatem w przypadku nadmiernej masy ciała, zredukować nadprogramowe kilogramy. 

Palenie papierosów i spożycie alkoholu

Papierosy są bezpośrednim czynnikiem ryzyka zachorowania na liczne nowotwory przez swoje potencjalne działanie mutagenne na komórkę. Przez palenie i dym tytoniowy szczególnie narażone na rozwinięcie nowotworu są przełyk, krtań i płuca. Alkohol spożywany w nadmiernej ilości także może powodować nowotwory, szczególnie w obrębie jamy ustnej, przełyku oraz wątroby. Zaleca się zatem całkowite zaprzestanie palenia tytoniu, a spożycie alkoholu zminimalizować. Dopuszczalna, dzienna dawka spożycia czystego alkoholu etylowego to 2 standardowe porcje, czyli 0,5 litra piwa, kieliszek wina, dwa kieliszki wódki. 

Dieta

W profilaktyce nowotworów przede wszystkim warto skupić się na większym spożyciu warzyw i  owoców, które przez swoje właściwości przeciwzapalne i bogactwo różnych mikroskładników niezbędnych w poprawnym funkcjonowaniu komórek, obniżają ryzyko zachorowania. Ważnym elementem diety jest również błonnik - szczególnie istotny w zapobieganiu rakowi jelita grubego. Znajduje się on głównie w produktach pełnoziarnistych. Unikaj produktów smażonych, a oleju do smażenia używaj tylko raz (podczas wielokrotnego podgrzewania tłuszczu wytwarza się rakotwórcza substancja - akroleina). Nie przesalaj potraw - nadmierne solenie i spożycie słonych potraw sprzyja powstawaniu raka żołądka, a mniejsze spożycie czerwonego mięsa przekłada się na mniejsze ryzyko raka jelita grubego. Wysokoprzetworzone jedzenie oraz rafinowane węglowodany (biały ryż, chleb, makaron) także nie są Twoimi sprzymierzeńcami w obronie przed nowotoworami. 

W kwestii diety warto jednak przyjrzeć się nieco dokładniej. Liczne badania sugerują, że dieta o wysokim indeksie i/lub ładunku glikemicznym może pobudzać proces nowotworzenia (co to indeks i ładunek glikemiczny przeczytasz <TU>). 

Indeks i ładunek glikemiczny są często używane przez cukrzyków, gdyż są wskaźnikami jak szybko i intensywnie dany produkt wpłynie na stężenie glukozy we krwi. Jak już wcześniej zostało wspomniane, wysokie stężenie wolnej glukozy we krwi, sprzyja wydajniejszemu poborowi i wykorzystaniu glukozy przez komórki nowotworowe. Dodatkowo wiele prac wskazuje, że hiperglikemia (wysokie stężenie glukozy we krwi) oraz hiperinsulinemia (wysokie stężenie insuliny we krwi) mogą zwiększać ryzyko zachorowania na nowotwory. 

(Więcej o indeksie i ładunku glikemicznym w procesie nowotworzenia już niedługo na blogu. :) )

Podsumowanie

1. Ruszaj się! (codziennie, przez minimum półgodziny)

2. Kontroluj masę ciała! (cel: BMI <25kg/m2, jeśli potrzebujesz pomocy przy redukcji skorzystaj z porady specjalisty, odpuść sobie głodówki - schudnij z głową!)

3. Rzuć palenie, a alkohol spożywaj z rozsądkiem! 

4. Jedz więcej warzyw i owoców! (z przewagą tych pierwszych i jak najwięcej możesz, minimum 0,5kg dziennie)

5. Zwiększ spożycie błonnika! (WHO zaleca od 20 do 40 gramów dziennie; znajdziesz go w pełnoziarnistych makaronach, ryżach, kaszach, pieczywie; pamiętaj przy tym o piciu wody : ) )

6. Nie przesalaj potraw! (5 gramów soli dziennie to max, im mniej tym lepiej)

7. Nie przesadzaj z czerwonym mięsem! (zamień je na drób lub ryby albo spróbuj kuchni wegetariańskiej - też jest smaczna :) )

8. Zwracaj uwagę na indeks/ładunek glikemiczny produktów! (wysokim indeksem i ładunkiem charakteryzują się głównie rafinowane, wysokoprzetworzone produkty, słodzone i gazowane napoje, słodycze, suszone owoce - zjadaj je w rozsądnych ilościach lub wyklucz całkowicie - no może oprócz suszonych owoców, na nie możesz trochę przymknąć oko, ale też im całkowicie nie pobłażaj ;) )

9. Wykonuj badania profilaktyczne! (to bardzo istotne, niektóre zmiany nowotworowe można wykryć bardzo wcześnie i szybko się ich pozbyć, im dłużej zwlekasz z wizytą u lekarza tym gorzej)